πετρακογιώργης

Η Μάχη στο Τραχήλι

Η Μάχη στο Τραχήλι

Ηταν μια σημαντική και πολύνεκρη μαχη και για τους Γερμανούς και για τους αντάρτες. Οι Γερμανοί ήθελαν με μια εκτεταμένη επιχείρηση και καλά οργανωμένη να βάλουν τέλος στο αντάρτικο της περιοχής Ψηλορείτη. Οντας άριστα πληροφορημένοι από την αντικατασκοπία τους και δυστυχώς από τους Εφιάλτες (γερμανόδουλους τους λέει ο Πετρακογιώργης στα απομνημονεύματά του) καταστρώνουν με ακρίβεια το σχέδιό τους.Ο Πετρακογιώργης και τα παλικάρια του βρίσκονται στη θέση Πριγιός (προς τη Νίδα). Οι κινήσεις των ζωοκλεφτών, των δοσιλογων και των Γερμανών τους κρατούν σε κινητικότητα και επαγρύπνηση.Παρασκευή 13 Αυγούστου. Η ομάδα θέλει να βρει πλεονεκτικό μετερίζι. Ομως εκτός από Ελληνες ήταν και χριστιανοί. Η μεγάλη σκόλη της Παναγιας πλησίαζε. Ηθελαν να επικοινωνήσουν με το Θεό είχαν δώσει λοιπόν στον ηγούμενο του βροντησιου τόπο συνάντησης για να λειτουργηθούν και να κοινωνήσουν. Το μυστήριο έγινε και η ομάδα γύρισε προσεκτικά στο μετερίζι. Σάββατο 14 Αυγούστου. Ο Πετρακογιώργης και 20 παλικάρια ετοιμάζονται για τη γιορτή της επόμενης μέρας. Οι υπόλοιποι το είχαν κατέβει με προφύλαξη στα χωρια΄τους για να δουν τις οικογένειες τους. Στο λημέρι υπάρχει ετοιμασία κινητικότητα. Αλλοι φρουρούσαν, άλλοι κατάστρωναν σχέδια κι άλλοι ετοίμαζαν το δείπνο της γιορτής. Νήστευαν και είχαν κρατήσει για λαμπρή λαγούς και ένα τράγο, αγορασμενο από του Γενάρη.Το Σάββατο το βράδυ τελείται ο Μυστικός Δείπνος. Η αίσθηση του κινδύνου και τα χορατά δένονται με μια λεβεντιά. Μόλις άρχισε να χαράζει ο οιωνοσκόπος και ανήσυχος Ψαρόκωστας αντιλαμβάνεται τους Γερμανους.Συναγερμός στην ομάδα. Ο αρχηγός διατάσσει πορεία προς τα δυτικά, όμως οι φρουροί Χατζομανώλης και Μπίλιος αναφέρουν ότι α πό το Δρακόλακα μέχρι τον Πόρο του Σταυρού ανεβαίνουν πολυάριθμοι Γερμανοί.Στα Βορίζια ο εχθρός έχει μαζέψει τους χωριανούς στο Καύκαλο. Την είδηση αυτή έρχεται λαχανιασμένος να την επιβεβαιώσει ο τσελεκοδιονύσης, το δοξασμένο παλικαρι του Ψηλορείτη, όπως τον χαρακτηρίζει ο Πετρακογιώργης. Ψάχνοντας για ασφαλέστερο μ ετερίζι αποδέχονται τη γνώμη του Διονύση, του Μανουσομανώλη, του Μπαλάσκα και του Ψαρογιώργη, που ήξεραν καλύτερα τον τόπο, να περάσουν προς του Ρούβα.Με το δάχτυλο στη σκανδάλη οι πρώτοι, Μπαλάσκας, Ψαρογιώργης, Διονύσης και Μανουσομανώλης πατουν τον Πόρο του Τραχηλιού που είναι ζωσμένο καλά από πάνοπλους Γερμανους και πολυβόλα.Οι Γερμανοί αξιωματικοί διατάσσουν επίθεση και ο Πετρακογιωργης λέει τότε στα παλικαρια του: "Παιδια, βαράτε στο ψαχνό γιατί έχουμε λίγα πολεμοφοδια. Το τελευταίο βολι δικό σας".Πρώτος νεκρός πέφτει ένας γερμανός, αξιωματικός. Οι Γερμανοί σοκάρονται, όμως, η μαχη ξαναρχίζει. Σκοτώνεται ο Ν. Σαρτζετάκης απ' την Κρύα Βρύση. Ο αρχηγός εμψυχώνει. Σε λίγο το Τραχήλι γίνεται κόλαση. Ταχυβόλα όλμοι, χειροβομβίδες.Ο Σκουρομανώλης σώζεται από μια ροπή ως εκ θαύματος. Ο Ψαρογιώργης πλήττεται με πέντε τραύματα. Τραυματίζεται επίσης, ο Μανουσομανώλης και ο Μπαχρής. Ο αείμνηστος Διονύσης τραυματίζεται θανάσιμα και σε λίγο ξεψυχά πάνω στο βράχο.Σκοτώνεται ο Κων/νος Αποστολάκης από τη Μιαμού. Σε λίγο έπεσε ο Κρυοβρυσανάκης Γεωργ. από τη Λοχριά. Ο Λιανουδάκης ο Πολύδωρος τραυματίζεται βαρια΄και αργότερα υποκύπτει. Στη συνέχεια σκοτώνεται ο Χαραλ. Κατσουγκρης απότ η Λοχρια΄και ο Αλέξης Ανυφαντάκης από τον Πλάτανο Αμαρίου.Η μαχη ήταν σκληρή σαν το τοπίο, ο ήλιος καυτός σα Καμίνι κι ο εχθρός πάνοπλος με το πλεονέκτημα του κλοιού και του Πυροβολικού. Οι αντάρτες εκεί, κατάσαρκα στον ήλιο και το θάνατο μέσα στην κόλαση τις κάψες και του μπαρουτιού.Κορμιά ξαπλώνονταν νεκρά πάνω στις φασκομιλιές και τις πέτρες. Ματώθηκε η πέτρα, ματώθηκε το όπλο, ματώθηκε και τ' ανεμοδαρμένο κατσοπρίνι από το χέρι του σκοτωμένου. Δεν υπάρχει ώρα για ν α δέσουν τις πληγές με μια λουρίδα πουκαμισο και λίγο δίχταμο. Ο ιδρώτας μουσκεύει τα ρούχα. Το αίμα ξεραίνεται γρήγορα στην κάψα. Ο συντεκνος, νεκρός, ο χωριανός λαβωμένος, δίπλα στα πέντε μέτρα, σφίγγει την πληγή να βαστάξει, να αντέξει, όμως δεν αντέχει να δει την πατρίδα ελεύθερη.Η μαχη κράτησε ως αργά, ο ήλιος έγειρε. Νεκροί αντάρτες εφτα. Αυτοί που μένουν προσπαθούν τώρα να δέσουν τα τραύματα. Είναι οι περισσότεροι βαριά λαβωμένοι. Ο αρχηγός σημειώνει στο ημερολόγιο του: "Οι Γερμανοί τρομαγμενοι παίρνουν τους αμέτρητους τραυματίες του και συμπτύσσονται, εγκαταλείποντας 33 νεκρούς στο πεδίο της μάχης".Το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής έστειλε ειδικούς γ ια να μελετήσουν από κοινού με τους αντάρτες, τις συνθήκες και την εξέλιξη του γεγονότος της μαχης. Και διαβίβασε συγχαρήτηρια για τη νίκη και τη συμπάθειά τους στους συγγενείς των θυμάτων. Ηβρετανική έκθεση και οι πίνακές της που αφορούν τον τομέα Κρήτη 41-45 αναφέρουν τη μαχη στο Τραχήλι σε ιδιαίτερο κεφάλαιο.Τα Βορίζα πυρπολήθηκαν και αργότερα αλλα χωριά της περιοχής, Μαγαρικάρι, Καμάρες, Λοχριά, Γερακάρι, Βρύσες, Καρδάκι, Ανω Μέρος.Και μετά οι φυλακίσεις, οι όμηροι, οι εκτελέσεις. Από τη Γέργερη, τον Σοκαρά μέχρι το Αρκάδι τον Αι βασίλη, απ' όπου κι αν περάσει κανείς, θα δει ηρωα με πανύψηλες στήλες με ονόματα εκτελεσθέντων. Οι άνθρωποι εκεί δεν έχουν βγάλει ακόμα τα μαύρα ρούχα.Ο κρητικός με το μαύρο πουκάμισο, η κρητικιά με το μαύρο τσεμπέρι.Στην περιοχή αυτή, όπως και σε άλλες, Κάντανος, Βιάννος, Καλάβρυτα, Καισαριανή κ.λπ. Οι Ναζί ήταν όχι μόνο σκληροί αλλα΄και παράφρονες, όπως και η ιδεολογία τους.Η Κρήτη πλήρωσε ακριβά αυτή τη φασιστική ψύχωση. Στην ηρωική γενιά του 40 ελαχε ο κλήρος να αντιμετωπίσει αυτόν τον εφιάλτη, αυτή την παραφροσύνη και να γράψει όπως το '21 το έπος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.22/11

FLASH BACK ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΘΑΝΑΤΟΥ και ΕΚΤΕΛΕΣΕΩΝ (17).....Επιμέλεια: Στίβενς Σμιθ (S. J. SMITH)

(Συνέχεια από το προηγούμενο)

Περιοχή Δαμάστας

Εν τω μεταξύ, συνεχίζεται και πάλι το έργο του εκτελεστικού αποσπάσματος, που γίνεται το χέρι του θανάτου, που περιφέρεται στην Κρήτη, και θανατώνει τη ζωή όπου θελήσει.

Τον Αύγουστο του 1944, σε σαμποτάζ που έγινε στη Δαμάστα Ηρακλείου, στον κεντρικό δρόμο Ρεθύμνου - Ηρακλείου (παλαιά εθνική οδός), στις 8-8-1944, σαμποτέρ είχαν καταστρέψει αρχικώς τρία αυτοκίνητα και σκότωσαν 4 Γερμανούς και Ιταλούς και συνέλαβαν 4 αιχμαλώτους. Το σαμποτάζ είχε συνέχεια, με τον ερχομό, εν τω μεταξύ ενός Γερμανικού αυτοκινήτου με Γερμανούς στρατιώτες κι ενός τεθωρακισμένου. Οι Γερμανοί έπεσαν στην ενέδρα, όπου αφανίσθηκαν (αναφέρονται 30 νεκροί κι’ άλλοι αιχμάλωτοι). Έλαβαν μέρος ο Άγγλος λοχαγός Στάνλεϋ Μος με την ομάδα του, έξι Ρώσοι, (που είχαν ενταχθεί στην Ανεξάρτητη Ομάδα Ανωγείων) και η Α.Ο.Α. με αρχηγό τον Ν. Γ. Σταυρακάκη. Σκοτώθηκε και από τους σαμποτέρ ο Ρώσος υπολοχαγός Βάνια και τραυματίσθηκε ο αντάρτης Εμμ. Σπιθουράκης. Σήμερα, ένα μνημείο από πέτρα με ένα στίχο του Ελύτη στην κορυφή, ζωντανεύει το γεγονός. Ήταν επόμενο, ότι το πράγμα δε θα έμενε εκεί. Έτσι, οι Γερμανοί σε λίγο ξανάρθαν για εκδίκηση και τιμωρία, αλλά όχι των δραστών, αλλά απλοϊκών ανθρώπων του γειτονικού χωριού Δαμάστα.

Έφθασαν στο χωριό, φάνηκαν αρχικώς ήρεμοι με το προσωπείο τους, ώσπου το είχαν για καλά στα χέρια τους. Μάζεψαν κάποια στιγμή όλους τους ανθρώπους οι Γερμανοί και εκτέλεσαν τριάντα άνδρες από τη Δαμάστα. Αφού διάλεξαν τους καλύτερους, στις 21-8-1944, τους εκτέλεσαν τρία χιλιόμετρα ανατολικώς της Δαμάστας, στη θέση Κερατίδι, όπου και το μνημείο τους σήμερα. Σκότωσαν, επίσης, άλλους εννέα σκόρπιους τις ημέρες που έμειναν στη Δαμάστα (8-8/21-8/1944). Είχαν εκτελέσει άλλους 13 στις 21-8-1944, από το γειτονικό χωριό Μάραθος, τους οποίους μετέφεραν κι εκτέλεσαν σε απόσταση από το Μάραθο, στον ποταμό κοντά στο Καβροχώρι Γαζίου, ενώ την ίδια ημέρα εκτέλεσαν σκόρπιους και σε διάφορα σημεία άλλους 6 Μαραθιανούς. Κάποιους άλλους κι απ’ εδώ, μετέφεραν σε «στρατόπεδο» στο Ηράκλειο, ενώ τη θέση των εκτοπισθέντων, πήραν οι ίδιοι, με την εγκατάστασή τους στο χωριό... Το ωραίο μνημείο του χωριού θυμίζει σήμερα κι εδώ όλο το δράμα.

Στις 21-8-1944, εκτέλεσαν 23 ακόμη άνδρες του χωριού Καμαράκι Ηρακλείου, στην τοποθεσία «Γωνιανό Φαράγγι», μεταξύ των χωριών Γωνιών και Τυλίσου, όπου και υπάρχει σήμερα το μνημείο στην έξοδο του φαραγγιού. Ήταν σήμερα κυρίως από το χωριό Καμαράκι και τον Καμαριώτη, κοντά στα Ανώγεια. Ένας σώθηκε κι εδώ (Σαλούστρος Γ. από τον Καμαριώτη) τραυματισμένος και σκεπασμένος από τους νεκρούς, τον οποίο αναζήτησαν έπειτα οι Γερμανοί, αλλά δεν βρήκαν. Από τον Καμαριώτη, εκτός από τους επτά εκτελεσθέντες, σκότωσαν και άλλους έξι στο χωριό και γύρω, και μαζί μια γυναίκα (Αικ. Απλαδά). Είναι χαρακτηριστικό κι εδώ, ο θάνατος αδελφών: δύο αδελφοί Μερκή, τρεις Μακριδάκη και τρεις Στρατήγη. Μαζί στη ζωή, μαζί και στο θάνατο... Όλη η περιοχή γύρω από τα Ανώγεια δεινοπάθησε τότε πολύ. Και για την καταστροφή της Δαμάστας και τις εκτελέσεις, υπεύθυνοι ήσαν ο στρατηγός Μύλλερ και ο φρούραρχος Ηρακλείου Φρίμπε.

Στις 21-8-1944, και πάλι στην Αγιά, τον τόπο του συνεχούς μαρτυρίου, εκτελούν τους μοναχούς της Ι. Μ. Τοπλού (Ηγούμενο Γενν. Συλλιγνάκη, ένα μοναχό, Καλ. Παπαθανασάκη) και κάποιους άλλους (4) πολίτες (Ιερεμία Ι., Σακκαδάκη Σήφη και τις γυναίκες Μαρκετάκη Ελ., και Βλάχου Τερψ.).

Και από το χωριό Καλέσια Μελεβιζίου εκτελέσθηκαν στις 29-8-1944 επτά άνθρωποι, «για το αδούλωτο φρόνημά τους». Το μνημείο τους συναντά όποιος περνά, στην άκρη του δρόμου, ανάμεσα Κεραμουτσίου προς Κρουσώνα.

Στα χωριά του Αμαρίου - Ρίζες Ψηλορείτη.

Τον Αύγουστο 1944, έχομε την καταστροφή των χωριών Αμαρίου Ρεθύμνου. Παράλληλα με την καταστροφή «εργάζεται» και το εκτελεστικό απόσπασμα! Στις 22-8-1944, στο Γερακάρι γίνεται εκτέλεση 30 ανδρών, ανά δύο, μέσα σε ένα σπίτι! Σκότωσαν όμως, κι’ άλλους 12 σποραδικώς, εδώ κι’ εκεί στο χωριό. Κι’ ακόμη, άλλα 12 θύματα είχε το χωριό στην Κατοχή. Συνολικώς 54 άνθρωποι, από 15 χρόνων ως 80, μαζί και γυναίκες... Εδώ, παρουσιάζουν «πρωτοτυπία» εφευρετικότητας οι Ναζί. Κάνουν την εκτέλεση μέσα σε σπίτι. Από φόβο, από ντροπή, από πονηριά και παγίδευση των θυμάτων; Απ’ όλα μαζί! Ύστερα από την εκτέλεση, έκαψαν τα θύματα, κι’ έπειτα ανατίναξαν και το σπίτι για να τα σκεπάσουν! Το ίδιο έκαμαν και στις Βρύσες και Άνω Μέρος Αμαρίου. Αργότερα βρέθηκαν καμένα υπολείμματα σαρκών, οστών και ρούχων.

Την ίδια θλιβερή αυτή ημέρα, κάνουν εκτελέσεις και στα άλλα χωριά του Αμαρίου. Στο Καρδάκι εκτελούν 20, στις Βρύσες Αμαρίου 30, με πρώτο τον ιερέα Συμεών Γ. Δρετουλάκη, στο Άνω Μέρος 30 και οκτώ άλλους σκόρπιους - σε διάφορα σημεία, μαζεύοντάς τους και από τα άλλα γύρω χωριά, ή σκοτώνοντας κι’ εκεί. Περί τα 164 θύματα σώριασαν στην περιοχή Κέντρους Αμαρίου, και στα 210 ανέρχονται τα θύματα της επαρχίας Αμαρίου στην τετράχρονη Γερμανική Κατοχή.

Πολλές φορές, οι άνθρωποι που εκτελούνται, δεν είναι μόνον ενός χωριού κάτοικοι, αλλά κι’ όσοι βρέθηκαν σ’ αυτό από γειτονικά χωριά και περιοχές. Ο θρήνος απλωνόταν πάντα ευρύτερα.

Παράλληλη και ταυτόχρονη είναι η καταστροφή της Κρύας Βρύσης Αγ. Βασιλείου και ομαδική η ολοκαύτωση 30 ανθρώπων, με εντελώς «πρωτότυπο» τρόπο, μέσα στο γραφείο της Κοινότητας. Κυριολεκτικά τους έκαψαν ζωντανούς, πιθανόν με «μελανίτιδα», ενώ σκότωσαν άλλους πέντε ανθρώπους σε διάφορα σημεία του χωριού, την ίδια ημέρα, καταστρέφοντας με ανατινάξεις και το χωριό, εκκλησία, σχολείο, σπίτια, τα πάντα... Είχε προηγηθεί στην περιοχή η καταστροφή Σακτουρίων (5-5-1944), και η μεταφορά των ανθρώπων τους στην Αγιά και, δυο ημέρες νωρίτερα, (3 Μαΐου ’44) είχε καταστραφεί το Μαγαρικάρι, το χωριό του Πετρακογιώργη και μια σειρά άλλων χωριών (Λοχριά, Βορίζια, Καμάρες) στους πρόποδες του Ψηλορείτη. Στο Μαγαρικάρι μια πινακίδα θυμίζει το γεγονός: «πλατεία 3ης Μαΐου 1944». Αλλά δεν είχε λήξη ο λογαριασμός...

Οι Γερμανοί θα ξαναγυρίσουν τον πολυματωμένο μήνα του 1944, τον Αύγουστο, στις ρίζες του Ψηλορείτη, τόσο από το Ρέθυμνο όσο και από το Ηράκλειο. Με ιδιαίτερη μανία, σκληρότητα και πάθος. Στις 13 με 14 Αυγούστου έρχονται στα Σκούρβουλα (επαρχία Καινουργίου - Ηράκλειο), τα οποία βομβάρδισαν και με το πυροβολικό τους από το Τυμπάκι. Στις 14 μαζεύουν 36 ανθρώπους, από τους οποίους οι 21 ήταν γυναίκες και τους στήνουν, μπροστά στην είσοδο του χωριού τους, σ’ ένα μικρό υψωματάκι και τους εκτελούν! Πολύ εύκολο πράγμα να συλλάβουν κάποιους ήσυχους ανθρώπους, απλοϊκούς και απονήρευτους, παιδιά αρκετές φορές, γυναίκες επίσης, και να τους στήσουν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Όλα όσα ακολουθούσαν δεν τους ενδιέφεραν. Η καταρράκωση της ανθρωπιάς, του πολιτισμού, της ιστορίας τους, δεν προβλημάτιζαν. Μόνο αίμα να χύσουν, να φοβίσουν, να επιβληθούν. Κι ούτε φόβιζαν κι ούτε επιβάλλονταν. Μόνο που ξεσήκωναν μίσος και αντίσταση, όλο και περισσότερο, εναντίον τους...

Απλώνουν το θρήνο σε όλα τα γύρω χωριά, από τα οποία ήταν οι άνθρωποι αυτοί, (από Σκούρβουλα 18 γυναίκες και 3 άνδρες. Από Μαγαρικάρι 5 άνδρες και 2 γυναίκες. Από Καμάρες 5 άνδρες και από Βιάννο μία γυναίκα που βρέθηκε στο χωριό). Η συμπεριφορά και η λεπτότητά τους απέναντι της γυναίκας, ήταν πανάθλια. Η εκτέλεση έγινε το απόγευμα, ενώ τα υπόλοιπα γυναικόπαιδα βρίσκονταν σε μικρή απόσταση από τους εκτελεσθέντες, βλέποντας και ζώντας το μεγάλο δράμα τους. Ένας 37χρονος έφυγε κι εδώ.

Η αιτία, ο φόνος 2 Γερμανών ανάμεσα Σκούρβουλα και Μαγαρικάρι. Οι πρόποδες του Ψηλορείτη ήταν συνεχώς ταραγμένοι...

(Συνεχίζεται)

Πηγές: Κρητικό Μαρτυρολόγιο Εκτελέσεων 1941-1945

Lat: 35.13333 Long: 24.81667
Μαγαρικαρι

Χωριό και κοινότητα της επ. Πυργιώτισσας, του ν. Ηρακλείου, με πληθυσμό 744 κατ. (1991 ) και υψόμετρο 450 μ. Απέχει από το Ηράκλειο 72,4 χλμ. (διαδρομή: διακλάδωση δεξιά στο 61,2 χλμ. του δρόμου προς Τυμπάκι. Βόροι-Καλοχωραφίτης-Μαγαρικάρι).

Γραφικό χωριό στις ΝΔ. υπώρειες του Ψηλορείτη, πλούσιο σε φυσικές καλλονές, με πανοραμαϊκή Θέα προς την πεδιάδα της Μεσαράς, τα Αστερούσια και το Λιβυκό Πέλαγος. ' Εχει δάση 5.000 στρεμμάτων. Παράγει 700-800 τόν. λάδι, αμύγδαλα και κτηνοτροφικά προίόντα.

Το Μαγαρικάρι βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα του Ψηλορείτη. Οι φυσικές ομορφιές του δημοτικού διαμερίσματος, η θέα προς τον κάμπο της Μεσσαράς, προς τα Αστερούσια όρη και το Λιβυκό πέλαγος δημιουργούν υπέροχες εικόνες και συμπληρώνουν τη μαγεία στο υπάρχον υπέροχο τοπίο.Στο Μαγαρικάρι γεννήθηκε ο γνωστός αντάρτης Πετρακογιώργης.
Το χωριό καταστράφηκε ολοκληρωτικά από τους Γερμανούς. Στα απομεινάρια του ξαναχτίστηκε το σημερινό χωριό χάρη στο πείσμα και την αγάπη των κατοίκων για τον τόπο τους.

Lentas

Kartalos