FLASH BACK ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΘΑΝΑΤΟΥ και ΕΚΤΕΛΕΣΕΩΝ (17).....Επιμέλεια: Στίβενς Σμιθ (S. J. SMITH)

(Συνέχεια από το προηγούμενο)

Περιοχή Δαμάστας

Εν τω μεταξύ, συνεχίζεται και πάλι το έργο του εκτελεστικού αποσπάσματος, που γίνεται το χέρι του θανάτου, που περιφέρεται στην Κρήτη, και θανατώνει τη ζωή όπου θελήσει.

Τον Αύγουστο του 1944, σε σαμποτάζ που έγινε στη Δαμάστα Ηρακλείου, στον κεντρικό δρόμο Ρεθύμνου - Ηρακλείου (παλαιά εθνική οδός), στις 8-8-1944, σαμποτέρ είχαν καταστρέψει αρχικώς τρία αυτοκίνητα και σκότωσαν 4 Γερμανούς και Ιταλούς και συνέλαβαν 4 αιχμαλώτους. Το σαμποτάζ είχε συνέχεια, με τον ερχομό, εν τω μεταξύ ενός Γερμανικού αυτοκινήτου με Γερμανούς στρατιώτες κι ενός τεθωρακισμένου. Οι Γερμανοί έπεσαν στην ενέδρα, όπου αφανίσθηκαν (αναφέρονται 30 νεκροί κι’ άλλοι αιχμάλωτοι). Έλαβαν μέρος ο Άγγλος λοχαγός Στάνλεϋ Μος με την ομάδα του, έξι Ρώσοι, (που είχαν ενταχθεί στην Ανεξάρτητη Ομάδα Ανωγείων) και η Α.Ο.Α. με αρχηγό τον Ν. Γ. Σταυρακάκη. Σκοτώθηκε και από τους σαμποτέρ ο Ρώσος υπολοχαγός Βάνια και τραυματίσθηκε ο αντάρτης Εμμ. Σπιθουράκης. Σήμερα, ένα μνημείο από πέτρα με ένα στίχο του Ελύτη στην κορυφή, ζωντανεύει το γεγονός. Ήταν επόμενο, ότι το πράγμα δε θα έμενε εκεί. Έτσι, οι Γερμανοί σε λίγο ξανάρθαν για εκδίκηση και τιμωρία, αλλά όχι των δραστών, αλλά απλοϊκών ανθρώπων του γειτονικού χωριού Δαμάστα.

Έφθασαν στο χωριό, φάνηκαν αρχικώς ήρεμοι με το προσωπείο τους, ώσπου το είχαν για καλά στα χέρια τους. Μάζεψαν κάποια στιγμή όλους τους ανθρώπους οι Γερμανοί και εκτέλεσαν τριάντα άνδρες από τη Δαμάστα. Αφού διάλεξαν τους καλύτερους, στις 21-8-1944, τους εκτέλεσαν τρία χιλιόμετρα ανατολικώς της Δαμάστας, στη θέση Κερατίδι, όπου και το μνημείο τους σήμερα. Σκότωσαν, επίσης, άλλους εννέα σκόρπιους τις ημέρες που έμειναν στη Δαμάστα (8-8/21-8/1944). Είχαν εκτελέσει άλλους 13 στις 21-8-1944, από το γειτονικό χωριό Μάραθος, τους οποίους μετέφεραν κι εκτέλεσαν σε απόσταση από το Μάραθο, στον ποταμό κοντά στο Καβροχώρι Γαζίου, ενώ την ίδια ημέρα εκτέλεσαν σκόρπιους και σε διάφορα σημεία άλλους 6 Μαραθιανούς. Κάποιους άλλους κι απ’ εδώ, μετέφεραν σε «στρατόπεδο» στο Ηράκλειο, ενώ τη θέση των εκτοπισθέντων, πήραν οι ίδιοι, με την εγκατάστασή τους στο χωριό... Το ωραίο μνημείο του χωριού θυμίζει σήμερα κι εδώ όλο το δράμα.

Στις 21-8-1944, εκτέλεσαν 23 ακόμη άνδρες του χωριού Καμαράκι Ηρακλείου, στην τοποθεσία «Γωνιανό Φαράγγι», μεταξύ των χωριών Γωνιών και Τυλίσου, όπου και υπάρχει σήμερα το μνημείο στην έξοδο του φαραγγιού. Ήταν σήμερα κυρίως από το χωριό Καμαράκι και τον Καμαριώτη, κοντά στα Ανώγεια. Ένας σώθηκε κι εδώ (Σαλούστρος Γ. από τον Καμαριώτη) τραυματισμένος και σκεπασμένος από τους νεκρούς, τον οποίο αναζήτησαν έπειτα οι Γερμανοί, αλλά δεν βρήκαν. Από τον Καμαριώτη, εκτός από τους επτά εκτελεσθέντες, σκότωσαν και άλλους έξι στο χωριό και γύρω, και μαζί μια γυναίκα (Αικ. Απλαδά). Είναι χαρακτηριστικό κι εδώ, ο θάνατος αδελφών: δύο αδελφοί Μερκή, τρεις Μακριδάκη και τρεις Στρατήγη. Μαζί στη ζωή, μαζί και στο θάνατο... Όλη η περιοχή γύρω από τα Ανώγεια δεινοπάθησε τότε πολύ. Και για την καταστροφή της Δαμάστας και τις εκτελέσεις, υπεύθυνοι ήσαν ο στρατηγός Μύλλερ και ο φρούραρχος Ηρακλείου Φρίμπε.

Στις 21-8-1944, και πάλι στην Αγιά, τον τόπο του συνεχούς μαρτυρίου, εκτελούν τους μοναχούς της Ι. Μ. Τοπλού (Ηγούμενο Γενν. Συλλιγνάκη, ένα μοναχό, Καλ. Παπαθανασάκη) και κάποιους άλλους (4) πολίτες (Ιερεμία Ι., Σακκαδάκη Σήφη και τις γυναίκες Μαρκετάκη Ελ., και Βλάχου Τερψ.).

Και από το χωριό Καλέσια Μελεβιζίου εκτελέσθηκαν στις 29-8-1944 επτά άνθρωποι, «για το αδούλωτο φρόνημά τους». Το μνημείο τους συναντά όποιος περνά, στην άκρη του δρόμου, ανάμεσα Κεραμουτσίου προς Κρουσώνα.

Στα χωριά του Αμαρίου - Ρίζες Ψηλορείτη.

Τον Αύγουστο 1944, έχομε την καταστροφή των χωριών Αμαρίου Ρεθύμνου. Παράλληλα με την καταστροφή «εργάζεται» και το εκτελεστικό απόσπασμα! Στις 22-8-1944, στο Γερακάρι γίνεται εκτέλεση 30 ανδρών, ανά δύο, μέσα σε ένα σπίτι! Σκότωσαν όμως, κι’ άλλους 12 σποραδικώς, εδώ κι’ εκεί στο χωριό. Κι’ ακόμη, άλλα 12 θύματα είχε το χωριό στην Κατοχή. Συνολικώς 54 άνθρωποι, από 15 χρόνων ως 80, μαζί και γυναίκες... Εδώ, παρουσιάζουν «πρωτοτυπία» εφευρετικότητας οι Ναζί. Κάνουν την εκτέλεση μέσα σε σπίτι. Από φόβο, από ντροπή, από πονηριά και παγίδευση των θυμάτων; Απ’ όλα μαζί! Ύστερα από την εκτέλεση, έκαψαν τα θύματα, κι’ έπειτα ανατίναξαν και το σπίτι για να τα σκεπάσουν! Το ίδιο έκαμαν και στις Βρύσες και Άνω Μέρος Αμαρίου. Αργότερα βρέθηκαν καμένα υπολείμματα σαρκών, οστών και ρούχων.

Την ίδια θλιβερή αυτή ημέρα, κάνουν εκτελέσεις και στα άλλα χωριά του Αμαρίου. Στο Καρδάκι εκτελούν 20, στις Βρύσες Αμαρίου 30, με πρώτο τον ιερέα Συμεών Γ. Δρετουλάκη, στο Άνω Μέρος 30 και οκτώ άλλους σκόρπιους - σε διάφορα σημεία, μαζεύοντάς τους και από τα άλλα γύρω χωριά, ή σκοτώνοντας κι’ εκεί. Περί τα 164 θύματα σώριασαν στην περιοχή Κέντρους Αμαρίου, και στα 210 ανέρχονται τα θύματα της επαρχίας Αμαρίου στην τετράχρονη Γερμανική Κατοχή.

Πολλές φορές, οι άνθρωποι που εκτελούνται, δεν είναι μόνον ενός χωριού κάτοικοι, αλλά κι’ όσοι βρέθηκαν σ’ αυτό από γειτονικά χωριά και περιοχές. Ο θρήνος απλωνόταν πάντα ευρύτερα.

Παράλληλη και ταυτόχρονη είναι η καταστροφή της Κρύας Βρύσης Αγ. Βασιλείου και ομαδική η ολοκαύτωση 30 ανθρώπων, με εντελώς «πρωτότυπο» τρόπο, μέσα στο γραφείο της Κοινότητας. Κυριολεκτικά τους έκαψαν ζωντανούς, πιθανόν με «μελανίτιδα», ενώ σκότωσαν άλλους πέντε ανθρώπους σε διάφορα σημεία του χωριού, την ίδια ημέρα, καταστρέφοντας με ανατινάξεις και το χωριό, εκκλησία, σχολείο, σπίτια, τα πάντα... Είχε προηγηθεί στην περιοχή η καταστροφή Σακτουρίων (5-5-1944), και η μεταφορά των ανθρώπων τους στην Αγιά και, δυο ημέρες νωρίτερα, (3 Μαΐου ’44) είχε καταστραφεί το Μαγαρικάρι, το χωριό του Πετρακογιώργη και μια σειρά άλλων χωριών (Λοχριά, Βορίζια, Καμάρες) στους πρόποδες του Ψηλορείτη. Στο Μαγαρικάρι μια πινακίδα θυμίζει το γεγονός: «πλατεία 3ης Μαΐου 1944». Αλλά δεν είχε λήξη ο λογαριασμός...

Οι Γερμανοί θα ξαναγυρίσουν τον πολυματωμένο μήνα του 1944, τον Αύγουστο, στις ρίζες του Ψηλορείτη, τόσο από το Ρέθυμνο όσο και από το Ηράκλειο. Με ιδιαίτερη μανία, σκληρότητα και πάθος. Στις 13 με 14 Αυγούστου έρχονται στα Σκούρβουλα (επαρχία Καινουργίου - Ηράκλειο), τα οποία βομβάρδισαν και με το πυροβολικό τους από το Τυμπάκι. Στις 14 μαζεύουν 36 ανθρώπους, από τους οποίους οι 21 ήταν γυναίκες και τους στήνουν, μπροστά στην είσοδο του χωριού τους, σ’ ένα μικρό υψωματάκι και τους εκτελούν! Πολύ εύκολο πράγμα να συλλάβουν κάποιους ήσυχους ανθρώπους, απλοϊκούς και απονήρευτους, παιδιά αρκετές φορές, γυναίκες επίσης, και να τους στήσουν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Όλα όσα ακολουθούσαν δεν τους ενδιέφεραν. Η καταρράκωση της ανθρωπιάς, του πολιτισμού, της ιστορίας τους, δεν προβλημάτιζαν. Μόνο αίμα να χύσουν, να φοβίσουν, να επιβληθούν. Κι ούτε φόβιζαν κι ούτε επιβάλλονταν. Μόνο που ξεσήκωναν μίσος και αντίσταση, όλο και περισσότερο, εναντίον τους...

Απλώνουν το θρήνο σε όλα τα γύρω χωριά, από τα οποία ήταν οι άνθρωποι αυτοί, (από Σκούρβουλα 18 γυναίκες και 3 άνδρες. Από Μαγαρικάρι 5 άνδρες και 2 γυναίκες. Από Καμάρες 5 άνδρες και από Βιάννο μία γυναίκα που βρέθηκε στο χωριό). Η συμπεριφορά και η λεπτότητά τους απέναντι της γυναίκας, ήταν πανάθλια. Η εκτέλεση έγινε το απόγευμα, ενώ τα υπόλοιπα γυναικόπαιδα βρίσκονταν σε μικρή απόσταση από τους εκτελεσθέντες, βλέποντας και ζώντας το μεγάλο δράμα τους. Ένας 37χρονος έφυγε κι εδώ.

Η αιτία, ο φόνος 2 Γερμανών ανάμεσα Σκούρβουλα και Μαγαρικάρι. Οι πρόποδες του Ψηλορείτη ήταν συνεχώς ταραγμένοι...

(Συνεχίζεται)

Πηγές: Κρητικό Μαρτυρολόγιο Εκτελέσεων 1941-1945